अचम्मको देश !

दीपकराज जोशीदीपकराज जोशी

अचम्मको छ हाम्रो सरकारी संरचना र काम गर्ने तरिका । कमिसन आउने काम भए जे पनि गर्न तयार छन् ।

यहाँ दोहन, लुटतन्त्र, भ्रष्टाचार, कमिसनतन्त्र र बेथिति मात्र छ । ६ महानगरपालिका, ११ उपमहानगरपालिका, २७६ नगरपालिका, ४६० गाउँपालिका र ६७४३ वडालाई आवश्यक कुरा दमकल हो कि डोजर, एक्स्काभेटर र ब्याकहोल्डर ? त्यो पनि छुट्याउन नसक्ने हामीले जिताएर पठाएका जनप्रतिनिधि र नीति निर्माणमा बसेकाहरूलाई के भन्ने ?

३ वर्षयताको तथ्यांक हेर्ने हो भने नेपालमा ५ हजार आगलागी, १५८ जनाको मृत्यु र ८ अर्बको भौतिक सम्पत्तिको क्षति भएको देखिन्छ । आगो निभाउनका लागि हालसम्म पनि अत्याधुनिक उपकरणहरू सर्वसुलभ तरिकाले उपलब्ध छैनन् ।

नेपालभर १२५ वटा दमकल छन् भने ९३ हजार हेभी इक्विपमेन्ट (डोजर, एक्स्काभेटर र ब्याकहोल्डर) छन् । काठमाडौं महानगर जस्तो देशकै ठूलो शहर, घनाबस्ती भएको ठाउँ, जहाँ १ करोडभन्दा बढी मूल्य पर्ने सवारीसाधन बाक्लै भेटिन्छन् तर महानगरसँग जम्मा ४ वटा मात्रै दमकल छन् ।

जनप्रतिनिधि (प्रदेश सरकारले ३ अर्ब ५७ करोड रुपैयाँ बराबर सवारीसाधन किनेको छ) लाई चढ्ने गाडी किन्न सक्ने महानगरले आगलागी हुँदा आगो निभाउने दमकल किन्न किन नसकेको हो ? यसैबाट प्रस्ट हुन्छ कि हामी र हाम्रो राजनैतिक संरचना कुन दिशातिर गइरहेको छ भनेर ।

सामान्य रूपमा प्रतिमहिना ४० हजार कमाइ हुने जागिर खानेहरूको एउटा बच्चाको विद्यालयमा मासिक फीस ४० हजार हुन्छ । १ गाडी (औसत ४० लाख) सहित ३ करोड बराबरको घर पनि बनाएकै हुन्छन् । जीवनस्तर हेर्ने हो भने पनि भव्य नै हुन्छ ।

राजनीति र समाजसेवा गर्नेहरूको त कुरै छाडौं । भौतिकवादले हाम्रो समाजलाई यसरी गाँजेको छ कि जसबाट निस्कन धेरै समय लाग्छ । जसले गर्दा मान्छे–मान्छेबीच ठूलो खाडल बन्ने कुरा स्पष्ट छ । यो कुरा पनि राजनीतिक अस्थिरताका कारणले नै मौलाएको हो ।

अब समाजको कुरा गरौं । कुनै वृद्ध बुवाआमालाई कसैले उहाँहरूको बारेमा सोध्यो भने उत्तर यस्तो आउँछ, ‘हामीलाई भगवान्ले सबै कुरा दिनुभएकोे छ । हामीलाई केही चाहिँदैन । मेरो कान्छी छोरी ––– न्यूयोर्कमा बस्छे । मेरो कान्छो छोरा ––– शिकागोमा बस्छ । मेरो जेठो छोरा र बुहारी ––– लन्डनमा बस्छन् । मेरो जेठी छोरी र ज्वाइँ ––– सिड्नीमा बस्छन् ।’

अनि तपाईंहरू कहाँ बस्नुहुन्छ भन्दा ‘हामी बूढाबूढी वृद्धाश्रममा बस्छौं’ भनेपछि हामी समयको कुन खण्डको पछि दौडिरहेका छौं भन्ने कुरा प्रस्ट नै छ । जुन कुरा किन भइरहेछ भने नागरिकहरूको सामाजिक सुरक्षाको ग्यारेन्टी गर्न सरकारले कुनै पनि पहलकदमी गरेको छैन । अर्कोतिर हामी पनि आफूलाई एउटा जिम्मेवार नागरिक बनाउन सकिरहेका छैनौं । जसको परिणाम तत्काल वाह लागे पनि कालान्तरमा गएर त्यसको नतिजा खराब नै आउँछ ।

एउटा अध्ययन अनुसार नेपालका झण्डै २४ प्रतिशत नागरिकहरू मद्यपान गर्छन् । काठमाडौंमा मात्र दिनको लगभग ११ हजार लिटर रक्सी पिइन्छ । नेपालका ५० प्रतिशत नागरिकहरू धुम्रपान गर्छन् । प्रत्येक २ मध्ये १ नेपाली सूर्तीजन्य पदार्थको उपभोक्ता छन् । वार्षिक रूपमा सूर्तीजन्य पदार्थको सेवन गरेबापत लाग्ने रोगबाट मृत्युवरण गर्नेको संख्या ठूलो रहेको कुरा विभिन्न समयमा भएका अध्ययनले बताउँछ ।

नेपालमा सूर्तीजन्य पदार्थ र मदिरा नियन्त्रणका लागि कडा नीतिनियमहरू नभएका होइनन् तर पनि सूर्तीजन्य पदार्थ र मदिराको प्रयोग बढ्दो छ ।

९५ प्रतिशत ओमकार परिवार भएकोे देशमा आयुर्वेद औषधालयको सट्टा रक्सी भट्टी र मासु पसल बढी छन् । नेपाल हिन्दूराष्ट्र हुनुपर्छ भनेर कराउनेहरू नै हिन्दू धर्मको मूल्य र मान्यताबाट चुकेका छन् ।

नेपाल संसारकै पहिलो देश हो, जसले ६८ वर्षको इतिहासका विभिन्न अवधिमा ७ वटा संविधानको अनुभव गर्‍यो तर मुलकको दुर्दशा जहाँको त्यहीँ रह्यो । १९४८ सालमा नेपालले पहिलो संविधान बनाउँदा संसारमा १०६ वटा सार्वभौम राज्यहरू थिए । अहिले संसारमा २०६ वटा सार्वभौम राज्य छन् । १०० वटा देश थपिएर प्रगति गर्दै उनीहरू कहाँबाट कहाँ पुगिसके, हामी चाहिँ मेलम्चीको पानी ३ घण्टा भए पनि आउने भयो भनेर खुशी छौं । कस्तो बिडम्बना ? संविधानको मर्म र भावनालाई नसमेटी गरिएका कार्यहरूले गर्दा संविधानलाई कागजको एउटा टुक्रा मात्र जस्तो बनाएको छ ।

नेपालको संवैधानिक इतिहासमा अहिलेसम्म ३१ वटा सरकार, ७ वटा संविधान लेखिए तर पनि किन ती संविधान बारम्बार लेखिए ? किन सरकार परिवर्तन भइराखे ? त्यसले देशलाई कुन दिशातिर उन्मुख गरिरहेको छ ? समग्र रूपमा अस्थिर राजनीतिले आज कस्तो परिणाम ल्यायो ? त्यो कसैको चासोको विषयभित्र पनि पर्छ कि पर्दैन होला ? यहाँ त कहीँ कतै नअटाएपछि मात्रै राजनीतिमा जानेहरूको होडबाजी हेर्न लायक छ । किनकि त्यो मात्रै यस्तो ठाउँ हो जहाँ गएपछि जे गरे पनि छुट पाइन्छ ।

मार्बल काट्ने मिस्त्री बिरलै भेटिने मेरो देश नेपालमा ७३ हजार इन्जिनीयर छन् । झण्डै ५ हजार पीएचडी गरेका शिक्षित वर्ग पनि छन् । यति हुँदाहुँदै पनि खस्कँदो शिक्षा प्रणालीका कारणले गर्दा विदेशमा अध्ययन गर्न जाने विद्यार्थीको संख्या बढ्दो छ ।

शिक्षा विभागको तथ्यांक अनुसार ३ लाख २३ हजार ९७२ विद्यार्थीले विदेशमा अध्ययन गरिरहेका छन् । यसरी विदेशमा गएर अध्ययन गर्दा वार्षिक झण्डै ४०.०९ बिलिएन मुद्रा बाहिरिएको छ । यी विद्यार्थी झण्डै ७० वटा देशमा अध्ययन गर्न जान्छन् । शिक्षा, विज्ञान र प्रविधि मन्त्रालयको वार्षिक बजेट १७१.७१ करोड हुँदा पनि पुरुष साक्षरता दर ७८.५९%, महिला साक्षरता ५९.७२% दरमा नेपाल विश्वमा १३१ स्थानमा पर्छ ।

३० लाख नेपाली आप्रवासी कामदारहरू विदेशमा आफ्नो जीवनस्तर उठाउन सकिन्छ कि भनेर विदेशिएका छन् । ३० मिलियन जनसंख्या भएको नेपालले झण्डै १२ प्रतिशतभन्दा बढी मानिसहरूलाई विदेशिन बाध्य बनाएको छ । यसरी विदेशिन बाध्य हुनेहरू उत्पादक उमेर (२० देखि ४० वर्ष) समूहका छन् । कस्तो बिडम्बना ? अहिले आधाभन्दा बढी नेपाली परिवारका सदस्यहरू विदेशमा काम गरिरहेका छन् । यो तथ्यांकमा भारतमा गएर काम गर्नेहरूलाई भने समावेश गरिएको छैन । जबकि ८ मिलियन नेपाली नागरिक भारतमा मजदुरी गर्छन् । अरु बचेकुचेकाको चुल्हो बाल्न खाडी काफी छँदैछ ।

नेपालमा झण्डै ५ हजार २०० वटा ‘प्लस टू’ पढाइ हुने कलेज छन् । १४ वटा विश्वविद्यालय छन् र ती विश्वविद्यालयबाट सम्बन्धन पाएका झण्डै १ हजार ४०० कलेज छन् । १४ वटा विश्वविद्यालयमध्ये कुनै विश्वविद्यालयमा जम्मा ७०० जना विद्यार्थी मात्र छन् । यति थोरै विद्यार्थीलाई पढाउने विश्वविद्यालय चाहिँ किन खुल्नुपर्ने होला ?

हुन त हाम्रो समाजमा कमिसनको नाममा जंगल मासेर अक्सिजन प्लान्ट बनाउँछु भन्नेहरूको पनि कमी छैन र तिनै छद्मभेषी वैज्ञानिकहरू नै वाहवाह बटुल्ने पात्र बन्छन् । विश्वविद्यालय अनुदान आयोगको वेबसाइटमा यति धेरै अपूर्ण जानकारी छ कि ती जानकारीले नागरिकलाई सूचित गर्नुको सट्टा भ्रमित गराउँछन् । कुन मात्र विश्वास गर्नु ? कुन चाहिँ नगर्नु ?

विश्व बैंकले इतिहासमै यसपालि कोरोना भाइरसको महामारीका कारणले गर्दा रेमिट्यान्स २० प्रतिशतले गिरावट हुने भविष्यवाणी गर्दा पनि नेपालमा अघिल्लो वर्षको तुलनामा यस वर्ष ११ प्रतिशतले विप्रेषण वृद्धि भएको छ भनेर भनिएको छ । अब यो किन र कसरी भयो ? भगवान् जानून् !

नेपालका सडकमा ५ लाखभन्दा बढी सवारीसाधनहरू चल्छन् । नेपालका कूल सवारीसाधनमध्ये ७८.७ प्रतिशत मोटरसाइकल छन् । यत्रो गाडी र मोटरसाइकलको लागि इन्धन, सवारीसाधनको पार्टपूर्जामा कति खर्च हुन्छ ? त्यसको हिसाबकिताब नै छैन र अझै हाम्रा नेताहरू हावामा गफ लडाइरहन्छन् कि हामी हावाबाट बिजुली निकाल्छौं र विद्युतीय सवारीसाधनले आफैंलाई परनिर्भर हुनबाट रोक्छौं । जबकि उनै नेतालाई थाहा छ कि यो काम भाषणमा बोल्न जति सजिलो छैन भनेर र पनि आश्वासन दिन भने छाड्दैनन् र हामी ताली पड्काउन पनि कहाँ छाड्छौं र ?

राम्रा विद्यार्थी, राम्रा डाक्टर, इन्जिनीयर, नर्स, खेलाडी, कवि, कलाकार, गायक सबै विदेशिने क्रम जारी छ । यसरी सबै राम्रा, सक्षम, असल र बलिया नेपाली विदेशिन बाध्य हुँदा अब नेपाल केवल अनपढ, खराब र कमजोर नागरिकको मात्र भीडभाड बन्ने स्थितिमा छ । त्यसैले पनि केही स्वघोषित टाठाबाठाहरूलाई राज गरिरहन सजिलो भएको छ । हुन त ३२ वर्षमा आफ्नै अफिस अर्थात् सांसद भवन त बनाउन नसक्ने स्वघोषित टाठाहरूले अरु कुरा बनाउँछन् भनेर आशा राख्नु पनि बेकार हो ।

राजनीतिमा सानातिना खटपटहरू सदैव हुन्छन् । राजनीतिक शिष्टता र राजनीतिक बफादारिता नभएका नेताहरूले १ दिन आफ्नो फाइदाको लागि जे पनि गर्न तयार हुनेछन् । यदि तपाईं सच्चा प्रजातन्त्रवादी हुनुहुन्छ र देशको माया लाग्छ भने यी छद्मभेषीहरूलाई सचेत गराउने बेला यही हो । प्रजातन्त्रमा सबैभन्दा ठूलो कुरा भनेको आवाज उठाउनु हो ।

आफैं दास मनस्थितिबाट गुज्रिरहेका नेताहरूले समाजलाई सामाजिक, राजनीतिक र आर्थिक दासत्वबाट मुक्ति दिनेछन् भनेर आशा गर्नु दिवास्वप्न मात्र हो । हत्या, हिंसा र बलात्कार जस्ता मुद्दामा पनि राजनीतिक फाइदाको लागि आफ्नो आवाज बन्द गर्ने हाम्रा नेताहरूबाट के नै आशा गर्न सकिन्छ ? यिनै नेताहरूको फरिया समातेर वैतरणी पार गर्न सकिन्छ भन्ने आशाले बाँचेका मनुवाहरूलाई पनि आजै बहिष्कार गरेर नयाँ जोश र जाँगर भएकालाई अगाडि सार्ने बेला आएको छ ।

कुनै डाँका वा हत्याराको पनि केही हदसम्म नैतिकता हुन्छ । डाँकाले पनि आफ्नो घरमा डकैती गर्दैन, नेपाली उखान छ चोरले पनि १० घर छाडेर मात्रै चोरी गर्छ तर हाम्रा नेतामा त त्यति पनि नैतिकता छैन । हामीले नै विजयी बनाएर पठाएका नेताहरूबाट हामी सुरक्षित छैनौं ।

मेरो गाउँको एउटा दाइले भन्नुहुन्थ्यो । नेपालको डाटा र पुलिसको भाटाको विश्वास हुँदैन । कहाँ कसरी लाग्छ पत्तै हुँदैन । आजकल हो रहेछ जस्तो पो लाग्दैछ । सबै नम्बर केलाउँदा–केलाउँदै आफ्नै उमेरको नम्बर बढेर जीवनले डाँडा काट्न लागिसक्यो, तै पनि के भइरहेको छ ? बुझ्न गाह्रो छ । त्यसैले हामी यो दम्भले भरिएको अचम्मको देशमा बस्छौं भन्दा अत्युक्ति नहोला । जहाँ सत्य सुन्दर छैन, सत्ता कुरूप छ ।

दीपकराज जोशी
दीपकराज जोशी

लेखकबाट थप…

Stupidimundos Homosapius

By  Deepak Raj Joshi

May 26, 2021, 7:50 p.m.

Charles Bukowski once said, “The problem with the world is that smart people are full of doubts, while stupid people are full of certainties.” Research indicates that each generation has a lower IQ level than the previous one. The reasons are many and varied. Our society is getting dumber by leaps and bounds. Everyone has a degree but intelligence is declining. However, we live in the age of intelligence, where stupidity is the worst taboo.

Common sense is not so common anymore. The so-called ‘Smart’ people trust themselves too much and they think that they are always right. In order to prove they are right, they put too much pressure on people, and the most serious problem is, that they lack emotional intelligence. Everyone believes society can be good without morals in terms of economic benefits. Politics, economics, and public administration are not more important to them than moral education. Everyone talks about compassion, values, good conduct, morals, and ethics but no own practice. The height of stupidity, applauded by the same masses, who today cry for the victims of political ignorance.

Governments get rich at the expense of the ignorance of the people. Moreover, politicians have abandoned rational discourse and analytical thinking and have decided to address voters with elementary messages. Furthermore, we are living in a time where anything that does not appear on TV and social media does not exist. Media is controlling how we think and perceive things. In addition, technology doesn’t make us dumber, it just helps us show it off. Leaders are fighting like a gangster on national television while discussing the national issue. The blame game has become the new norm, and leaders seem to be rewarded based on hate speech. We live in a social media bubble where it is difficult to find out whether we are protesting or just posturing for social media. Media makes a mockery of democracy and our leaders but they enjoy it as if they are a celebrity what social media is doing to make stupid people famous!

It is so sad that the sun sets in Nepal during the day. Most people are afflicted by ambition, and it is hard to find people afflicted by loyalty. We are all bound by the limitation of society. Wherever I look, I can’t see anything but corpses. The corpse of life, values, and relationships. We are a society full of dumb people with smart phones and degree holders without direction.

What kind of democracy are we relying on? The elected person whom we have sent for 5 years to raise the very problem we are facing is not allowed to speak for more than 3 minutes. Sad enough, most of those elected members do not have a clue what to say in that 3 minutes time. There is no better business than politics. We are in a system where people with mental and physical imbalance become health ministers. A criminal becomes the Home Minister, and a person with fake certificates becomes the Minister of Education.

We have teachers who can’t teach, students who don’t study, advisors who don’t advise, actors without acting skills, producers who don’t produce anything good, singers who don’t know a thing about melody, a doctor without direction, bureaucracy without borders, a policy without politics, and politics without true politicians. In the crowd of grimy faces, power is still cheap and clean for the few so-called elites. Truth and Dharma are being destroyed in our society. Evil grows stronger day by day. The government is drunk with arrogance and ready to crush the social order. Our political and constitutional mayhem is not stopping any time soon. One can say, this country is run by absurd people with insane reason and scientists came up with the word. It is called Stupidimundos Homosapius. If you think you are surrounded by Stupidimundos Homosapius, don’t worry, they think the same for you.

originally published at spotlight Nepal

Sociocracy, Time To Reinvent Democracy eepak Raj Joshi 

Our political system, Democracy, starts from the same approach: the majority imposes its decisions on minorities who, little by little, are becoming disenchanted and moving away from democratic ways and channels

Feb. 23, 2021, 9:51 a.m.

 

Sociocracy, in which society as a whole has sovereign rights.(Webster’s Dictionary) . Its purpose is to solve the fundamental problems that the democratic system currently presents, creating spaces of security and trust in which all people feel involved in the decisions that are adopted.

This form of governance was developed by a Dutch teacher (Kees Boeke), then elaborated in detail by Gerard Endenburg. The term was first formulated by Auguste Comte (1798-1857) to designate a form of government where power would belong to Society (people who share values and interests), as opposed to democracy (mass of the population having only a few values in common).

Sociocracy is life beyond democracy. Our political system, Democracy, starts from the same approach: the majority imposes its decisions on minorities who, little by little, are becoming disenchanted and moving away from democratic ways and channels. Sociocracy involves the involvement of all the people who have participated in a decision; all decisions and agreements in Sociocracy are subject to a review in a certain period of time.

Sociocracy is based on four important principles: A resolution can only be passed if no further objection is raised against it. Circular structures replace line hierarchies. Circles are linked twice and Functions and tasks are divided up in open discussions according to the no-objection principle.

The way things are going in Nepal, it looks like democracy is slowly dying. Many experts are observing that representative democracy, which has constituted extraordinary progress and slowly running out of steam. The growing difficulties of representative democracy are manifold: the increasing complexity of the issues while the problems are treated separately in a non-systemic way; the lack of transparency in decision-making by elected officials; the difficulty of making the interests of elected officials coincide with the interests of voters, the former seeking above all to be re-elected, which encourages them to adopt a short-term vision rather than dealing with problems, etc.

Sociocracy is a democratic and efficient way of governing: decisions are made through consultation with all concerned (horizontal governance) and implementation works quickly and efficiently through the vertical organization.

At the level of a municipality, a region, or even a local level, it seems challenging to consult all citizens. The election without a candidate could be a way of democratically appointing competent leaders for the set mission, having the confidence of all, and assuming a responsibility that is not linked to a quest for power.

Sociocracy is beautiful because of the way it works. Every decision is reached when there are no more objections. Decision structures are parallel to the functional hierarchy. It connects the circles of different levels to each other by a member of both and there is an election without candidates (nomination by discussion then consent, without prior candidates and objective criteria, range of choice not limited by a fixed number of candidates, no losers).

Sociocracy allows everyone to participate; it can be implemented in all types of structures and with people of all ages and cultural levels. With this type of transparent government that respects the individual, people take responsibility and feel motivated to participate and collaborate; this helps to strengthen the social fabric or even recreate it where necessary. This will help to flow information from top to bottom and from the bottom to top to satisfy citizens and society.

Sociocracy helps strengthen the connection between politics and policy and the perception of residents and prevents unilateral interests such as local government processes, budgets or local rulers from being decisive in advance when it comes to decision-making. Sociocracy provides a holistic collection of principle-based collaboration patterns that enable complex problem-solving approaches through gradual change.

The Democracy we are practicing now has a decisive disadvantage, which is particularly serious in small communities: minorities can always be outvoted and in most cases find little or no hearing of their views. Sociocracy offers several approaches to counter this problem. It is based on basic principles that make it possible to take everyone involved with you. The main aim of the sociocracy is the Inclusion of everyone involved in decision-making with Transparency.

Reshaping society in the direction of a desired image of the future should be the common vision of a political organization. Freedom of expression is being severely restricted, television is salting government propaganda, freedom of assembly is being restricted, opposition activities are being restricted, and the independence of the judiciary is being destroyed. A party with money and power always takes over the society whenever elections happen and citizens only receive the information that the government wants them to receive to vote accordingly.

Democracy is ruled by ‘demos’ the general mass of people without connection. Sociocracy is ruled by ‘Socios’ people with social relations. The state as a social relation is what people are looking for. I don’t think our generation will get a chance to see such a system, but I am optimistic that sociocracy will be the type of government Generation Alpha will enjoy.

विपी विचार समाज तनहुँको पाँचौ जिल्ला अधिवेशन तथा नवनिर्मित भवन उद्घाटन कार्यक्रम सम्पन्न,

काठमाडौ, फाल्गुन २९
आज विपी विचार समाज तनहँुको ५आंै जिल्ला अधिवेशन ,११औं साधारण सभा तथा समाजको नवनिर्मित भवनको विपी विचार राष्ट्रिय समाजका सह–सभापति एवम् नेपाल सरकारका पूर्व गृहमन्त्री श्री गोविन्दराज जोशीज्यूबाट समुद्घाटन सु –सम्पन्न भयो । कार्यक्रमका प्रमुख अतिथी नेपाली काँग्रेसका पुर्व सह–महामन्त्री तथा वीपी विचार राष्ट्रिय समाजका केन्द्रिय सह –सभापति श्री गोविन्दराज जोशीले चुनाव जित्नको लागि कार्यकर्ताको मन जित्नुपर्छ । पार्टीले टिकट दिदा राम्रा व्यक्तिलाई भन्दा पनि हाम्रा व्यक्तिलाई चुनावमा टिकट दिएको थियो।अबको चुनावमा हाम्रा व्यक्तिलाई होईनकी जसले जनभावनाको कदर गर्दछ ,जसले विपीको सिद्धान्तलाई पालना गरी देशको विकास गर्दछ त्यस्ता व्यक्तिलाई टिकट दिनुपर्छ,उहाँले बताउनुभयो ।
कार्यक्रमका विशेष अतिथी विपी विचार समाज तनहुँको संस्थापक अध्यक्ष उर्मिला थापाले समाजले वीपीको विचार जन समक्ष लैजान महत्वपुर्ण भुमिका निर्वाह गरेको छ भन्नु भयो । कार्यक्रममा नेपाली काँग्रेसको नेत्री तथा विपी विचार समाज तनहुँको उप– सभापति बालकुमारी लोहनीले तनहुँमा गोविन्दराज जोशी जस्ता व्यक्तीलाई पार्टिमा संलग्न नगराए पार्टि अझ विग्रने छ भन्नुभयो । समाजका कोषाध्यक्ष चिनु पोख्mरेलले २०७६ श्रावण देखि २०७७ असार मसान्तसम्मको सम्पूर्ण आर्थिक प्रतिवेदनको जानकारीदिनु भयो । समारोहमा समाजका सचिव हरीशरण पण्डितले सचिवको प्रतवेदन प्रस्तुत गर्नुभयो । समारोहमा समाजका प्रदेश सचिव प्रशुराम गिरीे,विपी विचार समाज तनहुँ क्षेत्र नं १ का संयोजक रामदेव पन्त, क्षेत्र नं २ का संयोजक इन्द्र प्रसाद पौडेल ,पूर्व डि.आई.जी तथा विपी विचार समाजको जिल्ला कार्यसमिती सदस्य खोज बहादुर गुरुङ्ग, काँग्रेस नेता गोपी बहादुर गुरुङ्ग,सुकुम लाल गुरुङ्ग नेपाली काँग्रेस भानु नगरपालिकाका सभापत्ति श्रीभक्त आचार्य,वीपी विचार समाजका सदस्य नरेन्द्र थापा,काँग्रेस नेता हेमनिदी पाण्डे,तरुण दलका सदस्य मीन बहादुर गुरुङ्ग आदि वक्ताहरुले नेपाली काँग्रेसको धरोहर जनताको मन मस्तिष्कमा बस्न योग्य नेतालाई पार्टीले कारबाही गरेको छ । यस्तो असान्दर्भिक कारबाही पार्टीले फिर्तागरी तनहुँ जिल्लाको विकासको लागि गोविन्दराज जोशी नै अब आउने चुनावमा निर्वाचित हुनुपर्छ भन्नुभयो ।त्यसैगरी कार्यक्रम सञ्चालन विपी विचार समाज तनहुँका सचिव हरि शरण पण्डितले गर्नुभएको थियो ।कार्यक्रमको अध्यक्षता समाजका सभापत्ति दिल्लीराम अधिकारीले गर्नुभएको थियो । कार्यक्रममा समाजको विधानअनुसार ३ बर्षसम्मको कार्यकालका लागि सभापतिमा दिल्लीराम अधिकारीलाई चयन गरियो । कार्यक्रम लाई सभ्य तथा भव्यताका साथ सफल पार्नुहुने कार्यक्रममा उपस्थिीत सम्पूर्ण नेपाली काँग्रेसका पदाधिकारीहरु तथा विपी विचार समाज तनहुँका समितीहरु सबै –सबैलाई धन्यावाद दिदै कार्यक्रमलाई समापन गर्नुभयो । कार्यक्रममा घासिकुवा युवाक्लबको आयोजनामा अत्यन्तै रोचक नृत्य प्रस्तुत भयो ।

स्व .लक्ष्मण सिंह थापा प्रति वीपी विचार राष्ट्रिय समाजबाट हार्दिक श्रद्धाञ्जली

काठमाडौ ,फाल्गुन २८


गुल्मी जिल्लाको दरवार गाँउपालिका वडा नं ६ मा स्थायी बसोबास गर्दै आउनुभएको नेपाल शिक्षक संघको पूर्व संस्थापक अध्यक्ष तथा वीपी विचार राष्ट्रिय समाज गुल्मीको सभापति श्री लक्ष्मण सिंह थापाको यही मिती २०७७÷११÷२६ गते बुधबार ७२ वर्षको उमेरमा उपचारको क्रममा गुल्मीको तमघास अस्पतालमा अचानक निधन भएको खबरले विपी विचार राष्ट्रिय समाजको केन्द्रिय कार्य समिती परिवार अत्यन्त दुःखी एवं मर्माहत भएको छ । वीपी विचार राष्ट्रिय समाजका सभापति श्री कुलबहादुर (के.वी) गुरुङ, सह–सभापति श्री गोविन्दराज जोशी र महासचिव श्री विनय ध्वज चन्द साथै सम्पूर्ण परिवार अत्यन्त दुःखी एवम मर्माहत भएका छौ ।
शोकको यस घडिमा दुःख सहन एवं धैर्यधारणा गर्ने शक्ति प्राप्त होस भनी ईश्वरसँग प्रार्थना गर्दै उहाँको परिवारजन प्रति गहिरो संम्वेदना प्रकट गर्दछौ । दिंवगत आत्माको चिर शान्तिकाे कामना सहित हार्दिक श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दछाै ।

सामूहिक द्वैध चरित्रका रुपमा खुम्चिँदै ‘नागरिक भूमिका’

युवराज घिमिरे

फाल्गुन ७, २०७७

अहिले विश्वमा, खासगरी सचेत र प्रजातान्त्रिक समाज तथा मुलुकहरुमा व्यापक चिन्ता र बहस चलेको छ। ‘स्रिक्रिङ सिभिल स्पेस’ अर्थात घट्दो नागरिक भूमिका या प्रभाव। त्यो बहस र चिन्तामा आवधारणात्मक र तथ्यगत दुवै पक्ष छन्। नागरिक भूमिकामा न्यूनता आउनु भनेको प्रजातन्त्रमाथिको सिधा खतरा हो। कुनै मुलुक या समाजभित्र यस्तो चिन्ता देखिनु प्रजातन्त्रको घट्दो प्रभाव र ह्रासप्रतिको प्रतिवद्धताको सूचक हो।

यस्तै अक्सर ठूला र शक्तिशाली राष्ट्रहरुले या तिनीहरुसँग आवद्ध दाता र एजेन्सीहरुले प्रजातन्त्रको सुदृढिकरण र स्थायित्वका नाममा दिने रकम, सहयोग कुनै न कुनै रुपमा प्राप्तकर्ता मुलुकका ‘एलिट’ (विशिष्ट वर्गका प्रभावशाली व्यक्तिहरु), नीति निर्धारक, नेता र प्रशासकमार्फत जनतामा सकारात्मक छाप छोड्न, र त्यस बापत आफ्नो चक्रवर्ती स्वरुप स्थापित गर्न र त्यहाँका नीति, स्रोत र साधनमाथि नियन्त्रण गर्न गरिएको हुन्छ। सित्तैमा कसैले पनि खुवाउँदैन। आजको विश्व कूटनीतिको विवादरहित मन्त्र हो यो।

‘घट्दो नागरिक भूमिका’ भनेको सैन्य शक्तिको उदय मात्र हैन। तर प्रजातान्त्रिक पद्धतिबाट चुनिएका शासक र नागरिक नेताहरुले नागरिकप्रतिको आफ्नो दायित्व पूरा नगर्दा प्रजातन्त्रप्रति जनआस्था स्खलित हुने र यो भन्दा राम्रो ‘परोपकारी तानाशाह’ नै होला कि भन्ने सरल मनोविज्ञान बन्न जान्छ।

‘परोपकारी’ संस्था या व्यक्ति या राजाले आम जनताको चाहनालाई सर्वोपरी ठान्ने या प्राथमिकता दिने भएकोले त्यो ‘तानाशाह’ हुन सक्तैन, व्यवहारमा जवाफदेहीविहीन र भ्रष्ट नेताहरु प्रजातान्त्रिक हुन नसकेको जस्तै, अवधारणात्मक या व्यवहारिक दुबै हिसाबले। नेपालको अहिलेको समस्या फरक छ एकदमै। यहाँ जनताका ‘नेता’ नितान्त ‘धन संग्रही’ र संविधानवादको हत्या व्यभिचारको हदसम्म उत्रने अनि व्यक्तिवादी या अघिनायकवादी बनेका प्रशस्त उदाहरण छन्।

केपी ओलीले अहिले आफूलाई सबभन्दा बढी जनप्रिय, लोकप्रिय र सबैको हितकारी नेताका रुपमा आफूलाई प्रस्तुत गर्दै आएका छन्। तर हालै उनले आफ्नो सुरक्षा व्यवस्थामा राजसंस्था सरह ‘आफ्नो हात जगन्नाथ’ पनि गरेका छन्। त्यस्ता लोकप्रिय व्यक्तिलाई कोबाट खतरा? राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्रीमाथि खतरा बढ्ने तर पूर्वराजादेखि अन्य सबैमाथि सुरक्षा खतरा घट्ने यो परस्पर विरोधी आँकलन ओली बाहेक अन्य कसैले गर्न सक्तैन। तामझामको शौख र राज्यको हैसियतको दुरुपयोगले ‘नागरिक सत्ता’प्रति वितृष्णा जगाउन एउटा शासकले गर्न सक्ने सबभन्दा ठूलो अपराध हो।

त्यस्तै नागरिक नेतृत्वले ओली प्रवृत्तिको प्रतिरोध या त्यसलाई पराजित गर्न नसक्नुले नागरिक हैसियत या भूमिका यो अवस्थामा पुगेको हो। ओलीले पुस ५ मा संसद विघटन गरेपछि त्यसको राजनीतिक प्रतिरोध भइरहेको छ, र त्यो कदमको वैधानिक या संवैधानिक हैसियतबारे निर्णय लिने जिम्मेवारी अहिले प्रधानन्यायाधीश चलेन्द्र शमशेर राणाको नेतृत्वको संवैधानिक इजलाशको काँधमा छ।

तर, उक्त इजलाशले संसद विघटनलाई वैध या अवैध जे ठहर गरे पनि त्यसले नागरिक हैसियत या भूमिकाको प्रभावकारिता सुनिश्चित गर्नेछैन। प्रजातन्त्रमा नागरिकहरुको सर्वोच्च प्रतिनिधि संस्था अथवा नेपालका सन्दर्भमा प्रतिनिधि सभा हो। तर, प्रश्न उठ्छ, त्यो प्रतिनिधि संस्थाले नागरिकको तरफदारीमा, या नागरिक हकका लागि कति सक्रियता देखायो? कतिपल्ट भष्ट्राचारविरुद्ध आवाज उठायो? कतिपल्ट निर्मला पन्तहरुको हत्यामा संसदले आँशु चुहायो? या आफ्नो न्यूनतम दायित्व पूरा गर्‍यो यो मुलुकको प्रचूर र भावि सम्भाव्यता बोकेको छोरीहरुको बलात्कार र हत्या हुँदा?

अनि यी घटनाप्रति उदासिन प्रधानमन्त्री तथा सरकार त्यसलाई जवाफदेही बनाउनु पर्ने आफ्नो कर्तव्यप्रति उदासिन त्यो संसदको ‘हत्या’को विरोधमा उत्रिएका प्रतिपक्षबीच के फरक छ त? अहिले संसद पुनःस्थापनाका लागि सडकमा आक्रोश पोखेका नागरिक समाजका लागि पनि यो आत्मसमीक्षाको अवसर हो। जनताप्रतिको उत्तरदायित्व बहन नगर्ने संसदलाई उनीहरुले किन सचेत गराएनन्?

नागरिक खबरदारी र आवाज प्रजातन्त्रको प्राण हो। तर त्यो खबरदारी सतही र क्षणिक प्रयोजनका लागि हुनु हुँदैन। त्यसमा द्वैध मान्यता पनि हुनुहुँदैन। अक्सर नेपाली राजनीतिमा सत्ता र विरोधी पक्ष, प्राज्ञ र विश्लेषक, सञ्चार र ‘नागरिक समाज’ले एउटा भूल पटक–पटक गर्दै आएका छन्।

छोटो सत्ता र शासनका लागि विदेशी शक्ति समक्ष लम्पसार पर्न सक्ने र अध्यारा कोठामा हरेक सम्झौता गर्ने हाम्रा वर्तमान नेताहरुसँग पुस्ता पुस्ताको सुधार, समृद्धि अर्थात नागरिक भूमिकाको अविछिन्न विस्तारको अपेक्षा गर्नु हामी नागरिकको मूर्खता हो।

एउटा संस्थालाई या व्यक्तिलाई पुस्ता पुस्तान्तरको सबै अपराधको बोझ बोकाइ ‘खलनायक’ चित्रित गरिएको छ, मानौँ उसको अन्त या बहिर्गमनले नेपाली राजनीतिबाट समग्र ‘खलनायक’ चरित्र या प्रवृत्ति समाप्त हुन्छ। अनि त्यस्तै एउटा ‘हिरो’ जन्माइन्छ यसरी कि त्यो ‘हिरो’ ‘कृष्ण’ हो, जसले समग्र राक्षसी प्रवृत्तिलाई सदाका लागि निमिट्यान्न पारिदिन्छ। हिजो राजा ज्ञानेन्द्रलाई खलनायक र प्रचण्ड, गिरिजालाई हिरो, अनि आज ओलीलाई खलनायक चित्रित गरिएको छ।

छोटो सत्ता र शासनका लागि विदेशी शक्ति समक्ष लम्पसार पर्न सक्ने र अध्यारा कोठामा हरेक सम्झौता गर्ने हाम्रा वर्तमान नेताहरुसँग पुस्ता पुस्ताको सुधार, समृद्धि अर्थात नागरिक भूमिकाको अविछिन्न विस्तारको अपेक्षा गर्नु हामी नागरिकको मूर्खता हो। जबसम्म नागरिकले आफ्नो सत्तालाई आफूप्रति, यो मुलुकको सार्वभौम हैसियतप्रति जवाफदेही बनाउने हैसियत राख्दैन, र त्यो साहस तथा चरित्र प्रदर्शन गर्न सक्तैन, ‘नागरिक स्पेस’ घटी नै रहनेछ। अहिलेको समस्या यही हो।

न्यायपालिकाले न्याय नदिँदा, उसप्रति विभिन्न कारणले जनआस्था घट्दा या घटाइँदा, नागरिक हकमाथि ‘अनरिजनेवल’ तरिकाले प्रहार हुँदा, विधि र पद्धति मिचेर सत्ताले स्वेच्छिक तथा जवाफदेहीविहीन चरित्र प्रदर्शन गर्दा या विदेशी हस्तक्षेप तथा हैकमप्रति शासक नतमस्तक हुँदा प्रजातान्त्रिक पद्धति जनताको नजरमा असान्दर्भिक बन्न जान्छ।

अहिले नेपालमा सम्भवतः ओली बाहेक कसैले प्रजातान्त्रिक पद्धति प्रभावकारी छ भन्नेमा विश्वास राख्दैनन्। ओली त स्वघोषित ‘राज्य’ नै भइहाले। बिना जवाफदेही सत्तामा रहेका र तिनबाट फाइदा उठाउनेले मात्र प्रजातन्त्र छ भन्न सक्छन् आज। दुर्भाग्य त्यो चरित्र र प्रवृत्तिको विरोध गर्नेको मान्यता र व्यवहार पनि द्वैध चरित्रको छ।

अहिले संसद विघटन अप्रजातान्त्रिक र असंवैधानिक हो भन्दै आफ्नो ‘मुटु पोलेको’ व्यथा नागरिक समाजले जसरी नै उठाएका छन्, चार पूर्व प्रधानन्यायाधीशहरुले। तर, प्रश्न उठ्छ, संविधानवादको प्राण मानिएको शक्ति पृथकिकरणको सिद्धान्तको चीरहरणमा धृतराष्ट्र दरबारका ‘भीष्म पितामह’ बनेकाहरुको मुटु एकाएक कसरी पोल्यो? राजसंस्थालाई विदेशी दबाबमा विधिरहित र अनाधिकृत संविधानसभा तथा सरकारले उन्मुलन गर्दा, सत्ताधारी पार्टीको अध्यक्षसमेत रहेको व्यक्तिले का.मु. राष्ट्राध्यक्षका रुपमा प्रधानन्यायाधीशलाई शपथ गराउँदा या सत्ता फेरिँदा ताजा शपथ लिन नहिच्किचाउने श्रीमान्‌हरुको ‘मुटु’ अहिलेमात्र किन पोल्यो?

असंवैधानिक कदम या अन्यायको प्रतिकार जसले जतिखेर गरेपनि स्वागतयोग्य मानिनु पर्छ। त्यसका लागि सधैँ प्रतिकार गर्दै आएका ‘रेकर्ड’ हुनु आवश्यक पर्दैन। तर पूर्वमा त्यस्ता अपराधप्रति उदासिन रहेर या मौन रहेर त्यस्ता कार्यप्रति ‘सम्मति’ देखाएकोमा गम्भीर र इमानदार आत्मालोचनाले सम्बन्धित व्यक्तिहरुको विश्वसनीयता बढाउँछ। तर त्यो ‘आत्मालोचना’ नेकपा या प्रचण्ड र ओलीले हरेक राजनीतिक प्रतिवेदनमा माग्ने गरेको ‘अर्थहीन’ र कर्मकाण्डी आत्मालोचना हुनु हुँदैन।

प्रजातन्त्रमा समानता र समान अवसर, वृत्ति र विकाशका लागि योग्यता आर्जन गर्ने अवसर, सम्पत्तिको हक, उत्पादनका श्रोतमाथिको अधिकार र न्यूनतम आवश्यकता हासिल हुने गरी वितरणको सुनिश्चितताको ‘ग्यारेन्टी’ हुनैपर्छ। त्यो राज्यको दायित्व हुन्छ। त्योसँगै ‘यूनिभर्सल डिक्लेरेशन अफ ह्यूमन राइट्स’ को प्रत्याभूति र अझ महत्वपूर्ण सम्मानित जन्म, जीवन र मृत्युको सुनिश्चितताले नागरिक हैसियत र प्रभावबारे सम्मान जन्माउँछ। त्यस्तो अवस्थामा नागरिक प्रभाव र भूमिका अविचलित रहन्छ। नागरिकबीच व्यवहार र कानुन तथा राज्यको समान सम्मान प्रजातन्त्रको निशर्त शर्त हो। अन्यथा नागरिक सर्वोच्चता अर्थहीन या खोक्रो नारा सावित हुनेछ।

पटक–पटक यो स्तम्भमा १२–बुँदेबाट सार्वभौमसत्ता र नेपाली जनताको सामूहिक आत्मनिर्णयको अधिकारमाथि भएको कुठाराघात र सम्झौता भएको प्रश्न उठाउनुको उद्देश्य त्यही हो। प्रजातन्त्रमा आवधिक निर्वाचनको अर्थलाई पनि विश्लेषण गर्नु आवश्यक छ। २०६३ को आयातित परिवर्तन तथा एजेन्डाले प्रजातन्त्रको जग र नागरिकको सार्वभौम हैसियतलाई कसरी थिलोथिलो पारेको छ, बुझ्नु आवश्यक छ मुलुकको राजनीतिको ‘कोर्स करेक्सन’ गर्न। निर्वाचन ‘जनादेश’ हो, तर बाह्य आदेश र हस्तक्षेपको अनुमोदनको माध्यमका रुपमा त्यसलाई प्रयोग गर्नु अपराध हो।

२०६३ वैशाख ८ मा राजा ज्ञानेन्द्रले आठ दललाई सत्ता हस्तान्तरणको घोषणा गरे। १२ बुँदेका बाह्य रचयिताले नेपाली नेताहरु (आठ भाइ)लाई उक्साए। वैशाख ११ को घोषणा सबै दलको साझा मान्यता थियो। सर्वोच्च अदालतले ११ जनाको पूर्ण इजलाशद्वारा जायज ठहर गरिएको र २०६३ भन्दा पहिले नै स्वाभाविक ५ वर्षको आयु पूरा गरिसकेको प्रतिनिधि सभा ब्यूँताइयो। राजाको त्यो घोषणामार्फत। जनताले निर्वाचित गर्नु पर्ने संसद राजाले ‘जन्माए’। प्रजातान्त्रिक दलका नेताहरु र प्रजातान्त्रिक भारतको दबाबमा। ‘नागरिक’ भूमिका र दायित्वको जगको विध्वंशमा ०६३ को परिवर्तन उभिएको छ।

ब्यूँताइएको प्रतिनिधि सभामा गिरिजाप्रसाद कोइराला र प्रचण्ड–बाबुराम भट्टराईबीचको अपवित्र साँठगाँठमा ८३ जना ‘सांसद’ मनोनित गरिए। जब ‘सांसद’ जनताद्वारा निर्वाचित नभएर नेताद्वारा मनोनित हुन्छन्, क्रान्ति र राजनीति नेतामूखी हुन्छन्। नेतामुखी पद्धतिमा जनताको हैसियत गिर्छ, र नागरिक भूमिका संकुचित हुन पुग्छ।

निर्वाचन पद्धति महँगो छ, व्यापारिक घराना र मुनाफाखोर बजारमा आश्रित छ त्यो। त्यसैले सत्ताको पहिलो बफादारी आफूलाई राजनीतिक परिवर्तन र सत्तामा पुर्‍याउन आशिर्वाद दिने विदेशी शक्ति र त्यसपछि बजारका नाइकेहरुप्रति हुनु अस्वाभाविक हैन। जनताको आवश्यकता र महत्व धेरै तल पर्छ नै। नेपालमा सञ्चार, नागरिक समाज र प्राज्ञिक समूहहरुले पटक–पटक विदेशी दाताहरुसँगको सहकार्यमा ‘खुम्चिँदो नागरिक क्षेत्र’बारे गर्ने ‘वर्कशपहरु’ मा सैद्धान्तिक विषय र त्यसका विविध आधारसँगै विभिन्न मुलुकका ‘केस स्टडी’बारे छलफल भए पनि नेपालका यी विभिन्न यथार्थबारे बहस भएको देखिँदैन। भएकै छैन।

नागरिक नजुर्मुराए नागरिक भूमिका स्पष्ट घट्छ नै। तर, नागरिक जुर्मुराउनका लागि पनि विदेशी श्रोत र साधन तथा दबाब आउनु पर्ने हाम्रो यथार्थताले एउटा कुरा मात्र संकेत गर्छ, नागरिकको आत्मा, जाँगर, चिन्ता र दायित्वभाव मरेमा ‘नागरिक स्पेस’ फैलाउन नसक्ने गरी खुम्चिन्छ। अहिले नेपालमा त्यही भइरहेको छ। नागरिक भूमिकाप्रतिको चिन्ता कसैको व्यापार र मुनाफाको विषय बन्नु हुँदैन। ०६५ को संविधानसभा निर्वाचनको मतदान सम्पन्न हुन घण्टौँ बाँकी छँदा प्रमुख अन्तर्राष्ट्रिय पर्यवेक्षक जिमी कार्टरले घोषणा गरे ‘निर्वाचन विश्वसनीय, स्वतन्त्र र धाँधलीसहित सम्पन्न भयो’। हामीले ताली बजायौँ।

यसपल्ट पनि फागुन ७ गते प्रजातन्त्र दिवसमा राष्ट्रपतिद्वारा १७५ भन्दा बढी सजाय पूरा नगरेका ‘हार्डकोर’ अपराधीहरुलाई आम माफी दिइएको छ। पैसा र अपराधीको प्रभावमा रहेको राजनीतिमा ‘नागरिक स्पेस’को अर्थ के होला? मतदानको अर्थ के होला?

खुम्चिँदो ‘नागरिक स्पेस’ माथिको चिन्तामा त्यसविरुद्ध हुने राज्यका सर्वोच्च आसनका यी आचरण र त्यसका असरबारे आम चिन्ता र प्रतिरोध हुनैपर्छ। अन्यथा त्यो एउटा कर्मकाण्ड बाहेक केही हुँदैन। गतसाता प्रधानमन्त्री ओलीले लुम्बिनी प्रदेशमा चुनावी या राजनीतिक सभालाई सम्बोधन गर्दै भने, ‘निर्मला पन्त र भागरथी भट्टका हत्यारालाई पानीमुनि भए पनि छोडिँदैन।’

राज्यको आपराधिक मौनता र समाजको उदासीनताका कारण सम्मानपूर्ण मृत्युबाट बञ्चित उनीहरुलाई जिस्काएको अभिव्यक्ति हैन र यो? संसदको अकाल मृत्युमा हैन, निर्मला र भागरथीको मृत्युमा नागरिक विवेक उद्वेलित नहुँदा सभ्य ‘नागरिक स्पेस’ खुम्चिरहन्छ।

जुन देशमा नागिरक मर्नकै लागि जन्मिएका हुन् भन्ने मान्यता र व्यवहार स्वीकार गरिन्छ, त्यहाँ नागरिक स्पेस प्रभावहीन हुन्छ। अहिले यही नियतले संस्थागत रुप ल्याइरहेको छ नेपालमा। संसदको मृत्युमा देखिने नागरिकसभा एउटा नागरिकको हत्या र राज्यको उदासिनतामा नदेखिनुको अर्थ के?

जहाँसम्म संसद विघटनको मामिलामा सर्वोच्चले दिने फैसलाको कुरा हो, उसको ‘मजेस्टीसिटी’ (सम्मानित हैसियत) कायम गर्न ऊ सक्षम हुनु आवश्यक छ, यद्यपि न्यायपालिकाबाट अंकुशरहित नेताहरुद्वारा हुने/भएका निर्णय सधैँ सुधारिन सक्छ भन्ने मान्यता सही हुनेछैन।

१० लाख डोज खोप आज नेपाल आउँदै

काठमाडौँ – कोभिड–१९ विरुद्धको ‘कोभिशिल्ड’ खोपको १० लाख डोज आइतबार काठमाडौँ आइपुग्दै छ ।

स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयका अनुसार भारतको नयाँ दिल्लीबाट एयर इन्डियाको विमान मार्फत दिउँसो साढे १ बजे खोपको १० लाख डोज आइपुग्ने छ ।

फागुन ५ गते भारतको खोप उत्पादन कम्पनी सेरम इन्सिच्युट अफ इण्डियासँग २० लाख डोज खोप किन्ने सहमति भए अनुसार आइतबार १० लाख डोज खोप आउन थालेको हो ।

यसअघि गएको माघ ८ गते भारत सरकारले अनुदानमा उपलब्ध गराएको सोही खोप आएको थियो । अहिले सो खोप अग्रपंक्तिमा काम गर्ने कर्मचारीलाई लगाइँदैछ ।

स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार आइतबार आइपुग्ने खोप विमानस्थलबाट टेकुस्थित चिस्यान केन्द्रमा भण्डारण गरिने छ ।

यो खोप फागुन २३ गतेदेखि ५५ वर्ष माथिका ज्येष्ठ नागरिकलाई लगाइने छ । खोप टेकुस्थित चिस्यान केन्द्रबाट प्रदेश स्वास्थ्य आपूर्ति व्यवस्थापन केन्द्रमार्फत जिल्लास्थित स्वास्थ्य कार्यालयबाट देशभरिका खोप केन्द्रमा वितरण गरिने छ ।

बच्चाका अगाडि झगडा, हामी कति तगडा ?

पिपला ढुङ्गाना / pipala Dungana

केहि समय अगाडी एउटि साथिसँग कुरा गर्दै थिएँ । कुरैकुरामा उसले आफ्नो घर झगडाको विषय निकालि । र, भनि – ‘फेरि पनि झगडा भयो यार । मैले बच्चाकै अगाडि झगडा भयो र ? भनेर सोधेँ । उसले भनि, ‘हो बच्चाकै अगाडि भयो’ । जे समस्या भए पनि बच्चालाई नदेखाउनु सकेसम्म भन्दै गर्दा उसले भनि कति दिन ढाक्ने के ? जसरी पनि थाहा पाउनु नै छ एकदिन उसले पनि । यसो भन्दै गर्दा उ साह्रै निराश सुनिन्थि। केहि बेरको गन्थनपछि टेलिफोन वार्ताबाट हामी छुट्टियौँ । म सोच्न थालेँ हाम्रो प्रवृत्तिले विचरा वच्चाहरुलाई कस्तो असर पर्दो हो ! मेरी साथिको ५ बर्षे छोराको मनमा कस्तो कुरा खेल्दो हो ? कति त्रास होला विचराको मष्तिष्कमा ?

आजकल सामाजिक सन्जालमा आउँने खबरहरुमा पनि बाउ आमाको प्रत्येक दिनको किचलोले बाल बच्चालाई कति सम्म अप्ठ्यारो पारिरहेको हुन्छ भन्ने थाहा हुन्छ। कति बच्चाहरु त घर छाडेर सडकसम्म आइपुग्छन् । कारण सोध्नुपर्छ घर झगडादेखि दिक्क भएर भन्ने जवाफ दिन्छन् ।

करिब ९ बर्ष अगाडि म किर्तिपुरमा बस्थेँ । त्यो बेला घरबेटी भाइ ११ कक्षामा पढ्दै थिए । घरमा बस्दा पनि दिनभर ढोकामा चुकुल लगाएर बस्ने, आमासँग झगडा गर्ने, बिना काम पैसा माग्ने, कलेज जान पनि मन लागे जाने नभए नजाने गर्थे । राम्रो कुल घरको छोरा यसरी बिग्रिएकोमा परिवारका सबै जना चिन्तित हुनुहुन्थ्यो। उहाँहरुले धेरै नै कोसिस गर्नु भएको पनि हो, उनलाई कुलतमा फस्न नदिनँ । तर, बाउ आमाको दिन दिनैको घरझगडा देखेर हुर्केका उनीलाइ नशाको बानि भइसकेको थियो। सानो हुँदा वास्ता नगरिएका हाम्रा लालाबाला ठुला हुन समय लाग्दैन । हुर्काइले उसलाई जे बनाउँछ त्यो कुरा मेटाउन सजिलो पनि हुँदैन । तर, यो कुरा हामी धेरैलाई जरुरतको बिषय लाग्दैन।

साना बच्चालाई बाउआमाले उति गम्भिर रुपमा लिँदैनन् । सोहि कारण बच्चाको अघि बाउआमा गम्भीर विवाद गर्छन् । र, कतिपय अवस्थामा भौतिक हिंसामा उत्रन्छन् । तर, आमाबाबुले गर्ने सामान्य वादविवाद बालबालिकाको निम्ति भने सामान्य हुँदैन । किनकि उनीहरुमा बाउआमाको अन्तरकलह बुझ्न सक्ने ज्ञान विकास भइसकेको हुँदैन । वालवालिकाको अगाडि सामान्य बहस मात्र गर्दा पनि बालबालिकाका लागि त्यो असामान्य झगडा लाग्न सक्छ। आफ्नो आँखाअगाडि आमाबाबुले बारम्बार एकअर्काको कमीकमजोरी मात्रै केलाइरहँदा, गल्ती देखाइरहँदा र शत्रुवत ब्यबहार गरिरहँदा स्वभाविकरुपमा बालबालिकाहरू व्याकुल, चिन्तित र निराश हुन्छन् । त्यसले बच्चाको मनोविज्ञानमा जीवनभर गम्भीर असर पार्छ।

बालबालिका सामु हामीले जिम्मेवारी निर्वाह गर्ने नाममा र अनुशासित बनाउने चक्करमा जानी नजानी अन्याय गरिरहेका हुन्छौँ । सकारात्मक बनाउनका लागि गरिने कडिकडाईले त बालबालिकालाई तिब्र असर परिरहेको हुन्छ भने सोचौँ त हामीले के के बहानामा उनीहरुलाई अन्याय गरिरहेका छौँ होला ?

सानो कुरामा श्रीमान या श्रीमतीलाई कुटपिट गर्नु, परिवारका कमजोर सदस्यमाथि झम्टिनु विवेक गुमाउनु हो। त्यसो गर्नुमा मान्छेमा ‘आफू सर्वेसर्वा हुँ’ भन्ने इगो र अहंकारले काम गरिरहेको हुन्छ।

एकै घरमा रहँदा आफन्त र परिवारमा सामान्य भनाभन र वादविवाद हुनु फरक कुरा हो। तर हामी सामान्य स्थितिमा पनि आफ्नो रिसलाई नियन्त्रणमा राख्न सक्दैनौँ । जसको परिणामस्वरूप हिंसा निम्तिन्छ । जसको असर बालबालिकामा परिरहेको हुन्छ । छरछिमेकमा सर्दछ र समाजभरी नै सल्किन पुग्दछ।

बालबालिका काँचो माटो हुन् । जसलाई हामीले जस्तो आकार दिन्छौँ उस्तै भएर हुर्कन्छन् भन्ने बुझेर पनि हामी सोही अनुसारको व्यवहार गर्न सकिरहेका छैनौँ । उनीहरुलाई के बनाएर हुर्काउने हो भन्ने कुरा तपाइँ हाम्रो घरको वातावरणले निर्धारण गर्छ । हामीले जुन किसिमको कृयाकलाप देखाएर हुर्काउँछौ त्यो नै बालबालिकाको निम्ति भोलिको संस्कार हो । पारिवारिक कलह र झैझडा भैरहने घरमा हुर्केका प्राय: बालबालिका भोलिका झगडालु हुने निश्चित छ।

हाम्रो झगडाका प्रत्यक्षदर्शी र मुख्य पीडित बच्चा हुन् । तर, हामी ठान्छौं यिनिहरुले थाहा पाएर के नै हुन्छ र ? अझ तँ बच्चा भएर जान्ने हुन नआइजु भन्नु हाम्रो लागि सामान्य हो । तर, त्यो हामीले गरिरहेको वृक्षारोपण भोलि कसरि हुर्कन्छ भनेर हामीले वास्ता गर्दैनौँ । बीउ अनुसार न हुन्छ बिरुवा । हामीलाई समाजले बच्चाहरुको अगाडि प्रेम प्रकट गर्नुमा लज्जा मान्न सिकाएको छ। तर, खुलेर झगडा गर्दा भने अलिकति पनि संकोच मान्दैनौँ । बालबालिकाले के सोचिरहेका छन् भनेर जान्न पनि खोज्दैनौँ । तँ चुपचाप आफ्नो काम गर्नु, खान दिएकै छौँ लगाउन दिएकै छौँँ, यो हामी मध्ये धेरैले सानैदेखि सुनेर आएको गाली हो । तर, के हाम्रा बच्चाहरु चुपचाप रहनु समस्याको समाधान हो त ? बाहिर बोल्न नपाउँदा भित्रभित्रै कति गुम्सिएलान्र् ? हामी बारूद भएर पड्किरहँदा तिनको कलिलो मस्तिष्कमा कस्तो भावना उम्रदो हो ?

अचेलका खबरै हेरौं न, आफ्ना बालबालिकाले देख्लान् कि जस्तो गरेर पढ्नुपर्छ। ‘छोराद्वारा आमाको हत्या ।’ ‘छोरीले मारिन् आफ्नै बावु ।’, ‘५ वर्षीया बालिका १४ वर्षिय बालकबाट बलात्कृत।’ ‘ग्याँङफाइट्मा मारिए १५ वर्षिय बालक।’ यस्ता समाचार पढ्दा आङ नै सिरिङ्ग हुन्छ । तर, के यो सबै हुनुमा तपाई हाम्रो दोष छैन र ? यो सबै हुनुमा केले भुमिका निर्वाह गरिरहेको हुन्छ ? हामीमध्ये कतिले आफ्नो लागि सामान्य लाग्ने कुरा बालबालिकाले सामान्य तवरबाट लिन्छन् कि लिदैनन् भनेर जान्ने कोशिस गरेका छौँ ? यो सवाल आफैँसँग गर्नुपर्ने बेला भएको छ ।

कतिपय अवस्थामा हामीले यस्तै त हो, एकदुईचोटी गर्दैमा के फरक पर्छ र ? पछि सम्झने होइनन् यिनीहरुले भन्दै निस्फिक्री रुपले गर्न हुने र नहुने काम गरिरहेका हुन्छौँ । बालबालिकालाई मन्द स्मरण भएका भन्ठानेर गरेका तिनै कुराहरु पछि गएर हाम्रो ठूलो भुल सावित हुनसक्छ। एक सोधका अनुसार बालबालिकाहरुले सानोमा जे देख्यो, सुन्यो र पढ्यो आजिवन त्यही कुरा मस्तिष्कमा गडेर बस्छ। यहाँसम्म कि उनीहरुले सानो उमरेमा छँदा खाने हरेक खाद्यसामाग्रीको स्वाद र त्यसको परिणाम उनीहरुले चेतनामा सुरक्षित भएर बसेको हुन्छ । त्यसैले प्रत्येक काम कारवाही गर्नु पहिले आफ्ना बालबालिकालाई असर नपर्ने तरिकाबाट गर्नुपर्छ। किनकी तपाइँ हामीले सामान्य मानेका हाम्रा झिना मसिना बेवास्ताहरुले नै हाम्रा बालबालिकालाई दिनानुदिन हिंस्रक बनाउँदै लगेको छ।

नेपाल प्रहरीको तथ्यांक अनुसार २०१८ र २०१९ मा मात्रै २११ वटा बाल यौन शोषणका घटना दर्ता भएका थिए । तर कोविड–१९ को बन्दाबन्दी अवधि ९६ हप्ताभित्र मात्र १८ वटा बाल यौन शोषणको घटना दर्ता भएका थिए । त्यस्तै सरकारी तथा गैरसरकारी संस्थाबाट बिभिन्न समयमा भएका सर्वेक्षणहरुलाई हेर्ने हो भने पनि पिडित बालबालिकाको आँकडा सानो छैन । हाल फैलिरहेको कोरोना महामारीको चपेटाबाट पनि थुप्रै बालबालिका भिन्नभिन्न बहानामा पिडित भइरहेका छन् । अझ भनौँ उनीहरु उच्च जोखिममा परेका छन् । गत जुन महिनामा गरिएको सर्वेक्षणमा मात्रै महिला आयोगमा ६०४ वटा र ओरेक नामक महिला पूनर्स्थापना केन्द्रमा ४६५ वटा घटनाको अभिलेख राखिएको छ । जुन घटना लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसाका घटना हुन् । तर त्यसको प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष असर बालबालिकामा परिरहेको हुन्छ ।

घरेलु हिंसा र त्यसले बालबालिकालाई पार्ने असरबारे बिभिन्न समयमा भएका अध्ययनले यो देखाउँदछ कि घरेलु हिंसा सहेका बालबालिकालाई शारीरिक र भावनात्मक रुपमा ठुलो चोट परेको हुन्छ । त्यसले उनिहरुलाई चिन्तित र उदास मात्रै नभएर हीन भावना जागृत गराउन उक्साएको हुन्छ । जसको परिणामस्वरूप अपराधको जन्म हुन्छ र उमेरसँगै त्यसको बिकसीत रुप देख्न सकिन्छ ।

घरमा हिंसाको चपेटामा परेका बालबालिकाहरू नै शारीरिक शोषणको सिकार हुन्छन् । घरेलु हिंसाको साक्षी भएका वा आफैँ दुर्व्यवहारको सिकार भएका बालबालिकाहरू दीर्घकालीनरुपमा शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्य समस्याको गम्भीर जोखिममा पर्छन् । चाहे ति आमाबाबुबीच भएको हिंसाको साक्षी भएका बालबालिका हुन् या अन्य किसिमको हिंसाको साक्षी भएका बालबालिकाहरू नै किन नहुन् । उनीहरू भविष्यका सम्बन्धहरूमा पनि हिंस्रक हुने सम्भावना बढी हुन्छ ।

यसरी हुर्किएका बालबालिकामा बिभिन्न किसिमको शारीरिक समस्या देखा पर्छन् । मनोवैज्ञानिक रुपमा कमजोर हुनुले पनि शारिरिक समस्या उत्पन्न हुनुमा प्रत्यक्ष सरोकार राख्छ । यि र यस्ता बालबालिकाले आफ्नो धैर्य कायम गर्न सक्दैनन् । जसले उनीहरूलाई रिसाहा बनाइदिन्छ । हिंस्रक बनाइदिन्छ । यसरी पीडित बालबालिकाहरूमा हीन भावना जागृत हुने र आफैँलाई दोषी महसुस गर्ने नकारात्मक उर्जा पैदा हुन पनि समय लाग्दैन ।

घरेलु हिंसा र दुर्व्यवहार सहेर वा देखेर हुर्केका बालबालिकाहरुको आत्मविश्वास कमजोर हुन्छ। उनीहरू विद्यालयको विविध गतिविधिमा भाग लिन पनि रुचाउँदैनन् । उनीहरूलाई म कमजोर छु भन्ने कुराले पिरोलिरहन्छ। जसको कारण उत्कृष्ट नतिजा हासिल गर्न सक्दैनन् । यसरी बालबालिकाहरू जब किशोरावस्थामा पुग्छन् उनीहरूमा शारीरिक बल भरिँदै जान्छ । हिम्मत पनि बढ्दै जान्छ तर हामीले उनीहरुको आँट र हिम्मतलाई सहि मार्ग निर्देशन गर्न सक्दैनौँ । जसले गर्दा नकारात्मक उर्जाले काम गर्ने मौका पाउँछ । यसरी हुर्किएका किशोरकिशोरीहरु नकारात्मक काम गर्न थाल्छन् । जस्तै परिवारका सदस्यसँग झगडा गर्ने, विद्यालय छोड्ने, साथिभाई बटुलेर झै झगडामा संलग्न हुने जस्ता विभिन्न किसिमका जोखिमपूर्ण ब्यवहारहरूमा संलग्न हुन सक्ने सम्भावना प्रबल हुन्छ । जस्तो कि असुरक्षित यौन सम्बन्ध, नशालु पदार्थको प्रयोग, आत्महत्या प्रयास या आत्महत्यामा संलग्न हुन्छन् । आत्मसम्मानको कमीले उनीहरूलाई त्यसतर्फ प्रेरित गर्छ।

समाधान के त ?

सबैभन्दा पहिले तपाइँ हामीले आफ्नै घरभित्रको वातावरण बालबालिका मैत्री बनाउनुपर्छ । आफ्नो रिस र आवेगलाई बालबालिकामाथि पोख्ने बानी हामीमध्ये धेरैमा छ। जसलाई छाड्नुपर्छ । बालबालिकासँग नजिक रहेर उनीहरू के चाहिरहेका छन् र त्यो ठिक छ या छैन भन्ने कुरालाई पहिलो प्राथमिकतामा राखेर उनीहरुलाई असल र खराब के हो बुझाइदिनु पर्छ । असल हो या खराब हो मात्रै भनेर हाम्रा बालबालिकाको उत्सुकता मेटिदैन । त्यसैले उनीहरुलाई कारण सहित किन खराब छ र सहि छ भने के कारणले सहि छ भनिदिनु पर्छ ।

उनीहरुको समस्यालाई सहजीकरण गर्न सहयोग गर्नुपर्छ । समस्याको समाधान हुन्छ भनेर सिकाउनु पर्छ । जसले उनीहरुको मनोबल उच्च बनाउन मद्दत गर्छ । आफ्ना बालबालिकालाई कुनै दोस्रो बालबालिकासँग दाँज्ने काम कहिल्यै गर्नु हुँदैन । सबै बालबालिका आफैँमा बिशेष हुन्छन् । हाम्रो अर्को नराम्रो बानी छ, त्यो हो आफ्नो मर्जी वमोजिमको बिषयमा बालबालिका पोख्त होउन् भन्ने चाहना । त्यो कदापि राम्रो होइन । उनीहरुको रुचिका बिषयमा अघि बढ्न हौसला प्रदान गर्नु पर्छ । र, प्रतिभा निखार्न भ्याएसम्मको सहयोग गर्नु पर्छ ।

आफ्ना बालबालिकामा भएका परिवर्तनलाई नियाल्नु पर्छ । जस्तै बालबालिका उदास हुने, सानो प्रयास पश्चात निराश हुने, चिड्चिडाहट् बढ्ने, एक्लै बस्न रुचाउने गर्न थाले भने आफुले सकेसम्म सकारात्मक वातावरणको सिर्जना गर्ने र उनिहरूको आत्मसम्मानलाई ठेस नपुग्ने गरी सम्झाउने बुझाउने गर्नुपर्छ । आफ्नो समय आफ्ना बालबालिकालाई दिने, उमेर भन्दा पहिले सकिन्छ भने सामाजिक सन्जालमा नजोड्ने, यदि जोड्नै पर्ने भयो भने पनि यसको राम्रो पक्ष नराम्रो पक्ष यो हो भनेर बताइदिने गर्नु पर्छ ।

हाम्रा बालबालिका बिस्तारै निराशावाद तिर उन्मुख हुँदै गएका छन् । जसले गर्दा उनिहरुमा छिट्टै निराश हुने प्रवृत्ति बढ्दो छ । जसलाई कम गर्न बालबालिकालाई आशावादी बनाएर हुर्काउने प्रयास गर्नु पर्छ । त्यसको सुरुवात सानै उमेरदेखि गर्नुपर्दछ र हरेक कामलाई गम्भिरतापुर्वक लिइ व्यवहार दर्शाउँनु पर्दछ । बालबालिकाको हातमा ग्याजेट थमाएर आफुलाई स्वतन्त्र बनाउने काम बिल्कुलै गर्नुहुँदैन । यसले उनीहरुलाई क्षणिक आनन्द र स्वतन्त्रता दिएपनि दिर्घकालिन रुपमा प्रविधिको दासको रुपमा विकास गर्दछ ।

हाम्रो सानो सकारात्मक प्रयास बालबालिकाको भविष्य निर्माणको बलियो आधार हो । त्यसैले यस्ता कुराहरुलाई गम्भिरतापूर्वक अवलम्बन गर्नुपर्छ । र, आफूलाई चुक्नबाट रोक्नुपर्दछ । उनिहरूको समस्याको जरा पत्ता लगाई समाधान गर्न सकिन्छ । जसले गर्दा एउटा संस्कार सहितको भबिष्य निर्माणमा मद्दत पुग्दछ। हामी जसरी सभ्य समाजको परिकल्पना गर्दछौ त्यस्तो समाज निर्माणका निम्ति हाम्रा बालबालिकालाई तयार गर्नुपर्छ।आज खासै ध्यान दिइएन भने भोलि तिनैले चलाएको समाजबाट धेरै आशा नराख्दा पनि हुन्छ।

त्यस्तै हामीले गरेको सानो प्रयास गर्यौ भने सभ्य समाज आफ्नै जीवनकालमा भोग्न सक्छौँ । तर, त्यसको सुरुवात तपाई हामीले आजैबाट गर्नुपर्छ । राज्य र विकासवादी संस्था वा अधिकारका नाममा लड्ने लडाउँने व्यक्ति संस्थाले हामीलाई तात्कालिक अवस्थामा आड भरोसा दिएजस्तो लागेपनि सारमा ती सबै हामीलाई परजिवी बनाउँने यन्त्रणा हुन्।

तसर्थ, हामी आफै जागरुक भएर आउने पुस्ता र युगको घमाइलो परिवेश निर्माणका लागि कम्मर कसेर लाग्नु पर्छ। परिवर्तन हाम्रै जीवनकालमा सम्भव छ। त्यो ल्याउँने जिम्मेवारी तपाई हाम्रो हातेमालोबाट मात्र सम्भव छ।

published at frontlinenepal

सरकारले गलत काम गर्दा सडकमा असन्तुष्टि देखियो : कांग्रेस

facebook sharing button
twitter sharing button
messenger sharing button

२३ मंसिर, काठमाडौं ।

प्रमुख विपक्षी नेपाली कांग्रेसले सरकारले गलत काम गरेकाले सडकमाअसन्तुष्टि देखिएको बताएको छ । सरकार सच्चिएर संविधानको मर्म अनुसार चल्ने हो भने सबै ठीक हुने कांग्रेस नेताहरुले बताएका छन् ।

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले आह्वान गरेको सर्वदलीय बैठकमा राजतन्त्रको पक्षमा भइरहेको आन्दोलनबारे छलफल भएको थियो । कांग्रेस नेताहरुले भने अहिलेको सडकमा देखिएको असन्तुष्टि वर्तमान सरकारप्रति असन्तुष्टि भएको बताएका छन् ।

‘देशमा व्यापक असन्तुष्टि छ, त्यसमा दुईमत छैन,’ कांग्रेस सहमहामन्त्री डा. प्रकाशशरण महतले भने, ‘सरकारले गलत काम गरेको हुनाले विभिन्न रुपमा असन्तुष्टि प्रकट भइरहेको छ । राजवादी वा अरु नाममा सडकमा प्रकट भएको पनि त्यही हो ।’

यस्ता प्रवृत्तिहरुले व्यपकता लिने नलिने सरकारको गतिविधिमा भरपर्ने कांग्रेसले बताएको छ ।

‘सिस्टम वा लोकतन्त्रको खराबी होइन’ उनले भने, ‘सरकार सञ्चालन गर्नेहरुको खराबीका कारण हो । सरकार सच्चियो, लोकतान्त्रिक पद्धतिको मर्मअनुसार चल्यो भने भने कुनै पनि प्रवृत्ति सफल हुन सक्दैन । तपाईंहरु सच्चिने कि नसच्चिने ?’

बैठकमा कांग्रेस नेताहरुले कोरोना रोकथाम र नियन्त्रणमा सरकार असफल भएको बताएको छ । तनहुँमा वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलमाथि भएको धरपकडको विरोध गर्नुका साथै संसदको बैठक तत्काल बोलाउन समेत माग गरेको छ ।

स्राेतः अनलाइन खबर

Dynastic Politics Undermines Democracy

Deepak Raj Joshi

 

When opportunity is given to children or members of a powerful political family, it is generally referred to as political dynasty. Many of such family are involved in politics and hold important public offices. Political dynasties hold hereditary powers that are carried out through family groups. Power is passed down to the heirs of family so as to maintain status quo. Families whose members are involved in election-based politics, political family members are bound through inheritance or marriage.
Dynastic politics is not limited to Nepal but is spread all over the world. The extent to which the dynasty has penetrated into Nepal’s politics is now visible in almost all parties. In modern times, politics has taken the form of business. Even though the children of political families are not familiar with the alphabet of politics, they consider party tickets and positions as their right. Dynasty is not bad if the qualified family members come to politics but it is surprising when the public wants to see the same unworthy descendants wearing the crown, despite having doubts about the qualifications of the successor. Every time innocent people fall prey to false slogans of political parties run by political family and then they are forced to live at the mercy of dynastic leaders.

Impact
The impact of the dynasty is less in communist and other parties compared to the Nepali Congress (NC). But whoever has it, political parties are run as family property. As a result, it is difficult for qualified and talented people to enter politics. Due to this, the value- and issue-based politics takes a back seat, with personality cult filling the void. Divergent factors such as caste, religion, and language makes a foray into politics. In addition, it also deepens the problem of political corruption which weakens democracy.
Dynastic politics has dominated our nation from the beginning. There is virtually no inner party democracy within the NC. Only the Koirala family used to run it and take every decision. It is Nepal’s Gandhi’s family in politics. It is no wonder that Girija Koirala and the Nepali Congress Working Committee were unwilling to groom a leader outside the Koirala family. Dynastic politics poses a threat to democracy as it gives rise to oligarchy, nepotism and mediocrity. The leadership of dynasty politics has no penchant for meritocracy. Thus, it gives birth to corruption and bad governance, leading to the country on the path of instability.
Political parties have a role in building political dynasties. Today’s political parties have a tendency to include party cadres possessing resources and money. But those with ability and integrity are ignored. On average, political dynasties rely on big money. We have to draft a bill to discourage political nepotism and flawed practice that help elect members of the same family to parliament. If such a bill gets endorsed by the parliament, many lawmakers are likely to face the question of qualification.
Political dynasties are a clear manifestation of the absence of democracy in the country that controls the economy and politics. This makes the concept of the political party in the country because families themselves serve as solid machinery to win the election again. It also shrinks space in participation to the substance as the position is just revolving around them instead of others having the opportunity to serve the nation. Nepal is a democratic country but unfortunately it has been tainted by pervasive nepotism. The people should be able to participate in the government, but dynastic politics becomes a serious disease that makes the competent candidates lose the elections. Political dynasty always seeks to grasp power at all cost, even by dumping ethical norms and values.
The biggest weakness of family politics is that it prevents the emergence of second-generation leadership. As the leader, the next generation of political leaders serve the leadership and create family heirs. Thus, heirs or leaderships are appointed at all levels of the party. In the absence of volunteers or people-centric leaders, the family-run political parties have faced wrath from the people. NC and democracy will only survive if the party breaks the clutches of family politics.
Most people are asked what the real problem of Nepal is. They get different answers. Some people call corruption as root cause of underdevelopment. While some people say unemployment, poverty, feudalism, and capitalism are the biggest problems. But in my view, the true problem of our country is unqualified political leaders who get the chance to run the country based on a family connection.

BP’s legacy
Power is in the genes. Political dynasties aren’t always bad. I do not think there is anything wrong with members of prominent political families wanting to serve the country as long as they are on the right track. The surname ‘Koirala’ will be a burden for leaders like Shekhar, Shashank and Sujata, who hail from Koirala family, if they do not fulfil the people’s expectations. New members of Koirala family have to get rid of the complication generated by their illustrious family. They must rise above the politics of fear and hate. BP Koriala’s legacy is both a glory and challenge to them. Expectations make us feel not only better but also sad when they are not met. Therefore, young Koiralas have to find the better way to win the people’s heart and fulfil the dream of BP.

(A telecommunication engineer, Joshi is the managing director New Millennium College) 

Published The Rising Nepal

    30 Nov, 2020

 

Older Posts
Newer Posts